مرتضی جلیلوند *

حذف یارانه در بخش گندم و آرد و نان اقدام حکیمانه‌ای بود که خیلی قبل از اینها باید عملی می‌شد تا شکاف و فاصله قیمت دستوری و واقعی به این حد نمی‌رسید.
این شکاف قیمتی در هیچیک از کشورهای دنیا وجود ندارد و در کشور ما هم با توجه به‌ شرایط داخلی و قیمت‌های جهانی امکان استمرار نخواهد داشت و علی رغم هجمه سنگین و جو روانی موجود، تأثیر آزادسازی و واقعی کردن قیمت‌ها آنگونه که طرح می‌گردد نیست ولی فساد حاکم بر چند نرخی بودن رقم بسیار قابل توجه است و استمرار آن یک فاجعه ملی را در اقتصاد کشور در پی خواهد داشت.
اگر اثر افزایش قیمت آرد و نان با واقعی کردن قیمت‌هارا در مصرف خانوار بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که تأثیر مثبت آن بسیار بیشتر ومفیدتر و راهگشای آینده صنعت آرد و نان خواهد بود.
اثر افزایش قیمت آرد در بهای تمام شده نان با در نظر گرفتن متوسط بهای آرد هر کیلو سیزده هزار ریال آنچه که در افزایش قیمت نان موثر است مابه‌التفاوت میزان افزایش قیمت آرد است یارانه‌ای و آرد آزاد است سایر هزینه‌های تولید برای قبل از افزایش و بعد از افزایش ثابت خواهد هر قرص نان تافتون و لواش با وزن چانه ۲۰۰ گرم معادل ۱۲۵ گرم آرد مصرف می‌کند به ازای هر قرص نان مبلغ ما‌به‌التفاوت ۱۵۱۸۰ ریال خواهد شد
در هر قرص نان سنگک مقدار ۳۵۰ گرم آرد مصرف می‌شود که به ازای هر قرص نان مبلغ ما‌به‌التفاوت ۱۷۵۰ ریال خواهد بود.

همانگونه که ملاحظه می‌شود متوسط میزان افزایش قیمت نان در سهمیه نوع ۱ (گندم ۶۶۵ تومانی) حداکثر هفده هزار ریال می‌شود که با اقدام جبرانی دولت به صورت پرداخت یارانه ماهیانه حداقل سه میلیون ریال در ماه رقمی معادل یکصد و هشتاد و هفت قرص نان خواهد شد (روزانه حداقل ۶ قرص نان)
با توجه به ارقام فوق به نظر می‌رسد که آزادسازی و واقعی کردن قیمت‌ها تاثیر منفی بر مصرف خانوار به‌وجود نخواهد آمد.
عدم پیش‌بینی و برنامه‌ریزی قبلی برای اجرای طرح آزاد سازی و ساز و کار اجرای پرداخت یارانه به مصرف کننده نهایی، عدم اطلاع‌رسانی پیش از اجرا و تبیین محاسبات مالی برنامه اجرایی ‌که متاسفانه متولیان طرح آزادسازی از نظرات کارشناسی افراد باتجربه در بدنه اجرای آرد و نان به‌ویژه مدیران با تجربه قبلی کمتر بهره گرفته‌اند، کسانی که در صف اجرا سال‌ها سابقه طولانی داشته‌اند. و همچنین به نمونه‌های اجرایی طرح آزاد‌سازی نان در سنوات گذشته توجهی نشد.

پیامدهای مثبت اجرای طرح
با اجرای آزادسازی قیمت‌ها اتفاقات ذیل کاملاً قابل پیش بینی است
اولاً رقابت قابل قبول و مثبت در نانوایی‌ها برای جلب بیشتر مشتری با بالا بردن کیفیت تولید نان ایجاد خواهد شد و این موضوع زمینه‌های خام فروشی آرد را کاهش خواهد داد.
مسأله دیگر، کاهش ضایعات نان با توجه به افزایش کیفیت و قیمت فروش و عدم خروج نان به مصارف غیر‌خانوار و حذف یارانه مصارف غیر خانوار مانند رستوران‌ها و…..
از پیامد‌های مثبت این طرح، رقابت بین کارخانجات آرد برای افزایش کیفیت تولید آرد چنانچه نانوا در انتخاب کارخانه آرد آزاد باش و حذف شدن نانوایی‌هایی که هزینه‌های سربار خود را از محل خام‌فروشی جبران می‌کردند در که در دراز مدت منطقی شدن قیمت‌های تمام شده با قیمت عرضه نان قطعا هم به نفع تولید کننده و مصرف کننده خواهد شد.
موارد فوق با در نظر گرفتن شرایط تولید فعلی (سنتی وصنفی) است.
اقداماتی که از هم اکنون باید برای آینده در دستور کار کارشناسی قرار گیرد ایجاد شرایط جایگزینی سیستم سنتی پخت که هزینه‌های ثابت تولید برای مقدار محدود (متوسط چهارصد کیلو در ماه) محاسبه می‌گردد با روش‌های تولید بیشتر (تولید روزانه دو هزار کیلو) در گام اول، استمرار جایگزینی روش تولید انبوه (تولید روزانه پنج هزار کیلو) برای نان‌های یارانه‌ای و مصرف خانوار، در روش تولید بیشتر و انبوه در یک واحد ضمن کاهش قیمت تمام شده و سود آور شدن تولیدکنند امکان نظارت‌های بهداشتی و سایر کنترل‌ها را آسان‌تر و عملی‌تر خواهد ساخت و همچنین در نظر گرفتن روش پخت سنتی و صنفی (به‌ویژه نان سنگک و بربری سنتی) برای تولید بدون یارانه و آزاد جهت مصرف‌کنندگان با سلیقه خاص طرح آزادسازی و حذف یارانه نان به شرطی کامل خواهد شد که حداقل پس از دو سال خرید و فروش گندم و آرد و واردات گندم از تصدی‌گری دولت خارج و تابع شرایط عرضه و تقاضا شود.

* کارشناس حوزه آرد و نان