صنعت غذا:در طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری اهداف مختلفی از جمله کاهش سیل خیزی، حفظ خاک، احیای پوشش گیاهی، پایدارسازی عرصه‌های طبیعی، کمک به پایداری منابع آب چاه‌ها و چشمه‌ها و در نهایت پایداری تولید به‌عنوان اولویت مهم مدنظر است.

کاهش سیلاب؛ با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کشوربه گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ امروزه در ایران خطرات ناشی از وقوع سیلاب و فرسایش خاک بیشتر احساس می‌شود. برای رفع این معضلات تلاش‌های مختلفی در سال‌های اخیر صورت گرفت. بـر اساس ارزیابی ها، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در هر هکتار در سال، باعث استحصال سالانه ۳۱۱ متر مکعب آب و کاهش حدود ۱ تا ۲ تن فرسایش خاک، افزایش تولید علوفه سالیانه بــه میزان ۴۸۱ کیلوگرم و کنترل حدود یک تن رسوب می‌شود.

در سه سال اخیر با بذل توجه و عنایات خاص مقام معظم رهبری بـه این مهم، از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری اعتبارات ویژه‌ای بـه این امر اختصاص یافت.

در استان‌های سیل‌خیز همچون گلستان، لرستان، خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و فارس طی چند سال اخیر به‌واسطه تغییر اقلیم و تشدید وقوع سیلاب، خساراتی به تاسیسات وارد شده که باید از تمامی ظرفیت‌ها برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری استفاده کرد.

در اسناد بالادستی تاکیدات زیادی به امر آبخیزداری و آبخوانداری شده است مثلاً در ماده ۳۵ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه آمده است: دولت مکلف است به‌ منظور مقابله با بحران کم‌آبی، رهاسازی حقآبه‌های زیست‌محیطی برای پایداری سرزمین، پایداری و افزایش تولید در بخش کشاورزی، تعادل‌بخشی به سفره‌های زیرزمینی و ارتقای بهره وری و جبران تراز آب، به‌میزانی که در سال پایانی اجرای قانون برنامه، یازده میلیارد مترمکعب شود، اقدامات زیر را به‌عمل آورد.

ب- توسعه روش‌های آبیاری نوین، اجرای عملیات آب و خاک (سازه‌ای و غیرسازه‌ای)، توسعه آب‌بند‌ها و سامانه (سیستم)‌های سطوح آبگیر حداقل به میزان ششصد هزار هکتار در سال ث- احیاء، مرمت و لایروبی قنوات به میزان سالانه پنج‌درصد (۵%) وضع موجود در طول اجرای قانون برنامه با تأکید بر فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای احیای قنوات «و نیز در بند خ ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه آمده است؛ اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت از خاک و آبخوان حداقل در سطح ده میلیون هکتار؛ و همچنین در ماده ۲۷ قانون بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوب مجلس شورای اسلامی آمده است: «دولت مکلف است به گونه‌ای برنامه‌ریزی نماید که تا سال ۱۴۰۴ هجری شمسی و با استفاده بهینه از منابع مندرج در فصل تأمین آب بودجه‌های سنواتی، حداقل پانزده درصد (۱۵%) متوسط بلندمدت نزولات آسمانی سالانه کشور ((هفت و نیم درصد (۵/۷ %) از محل کنترل آب‌های سطحی و هفت و نیم درصد (۵/۷ %) از طریق آبخیزداری و آبخوانداری)) به حجم آب استحصالی کشور اضافه گردد و صددرصد (۱۰۰%) ترازنامه (بیلان) منفی آب‌های زیرزمینی دشت‌های کشور (با اولویت دشت‌های ممنوعه آبی) جبران گردد «در سال ۱۳۹۹ بر مبنای موافقت نامه اجرای ۷۸۲ هزار هکتار، عملیات آبخیزداری و آبخوانداری مـورد تعهد سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور بود که با برنامه ریزی‌های انجام شده و تلاش، این سطح به یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار افزایش یافت.

در همین راستا اجرای طرح ضربتی آبخیزداری و کنترل سیل در ۲۴ حوزه آبخیز بحرانی در سطح عملیات اجرایی ۲۸۰ هزار هکتار و عملیات سازه‌ای شامل عملیات مکانیکی در سطح ۲ میلیون و ۳۸۳ هزار متر مکعب و عملیات بیو مکانیکی ۵ هزار و ۷۱۳ هکتار در ۱۱ استان سیل خیز با اعتبارات باقی مانده از سال ۹۸ به اجرا درآمد. اثر بخشی این اقدام ضربتی باعث مهار فرسایش و تله اندازی ۱۶/۲ میلیون متر مکعب رسوب در سال می‌شود.

پرویز گرشاسبی، معاون سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور اعلام کرد: امسال اجرای طرح آبخیزداری برای حدود ۱.۵ میلیون هکتار برنامه ریزی شده و پیش بینی می‌کنیم تا پایان سال مالی در اواخر تیر ۱۴۰۱ این هدف محقق شود. همچنین مجموع اجرای طرح آبخیزداری در کشور را از ابتدای شروع این طرح در سال ۱۳۳۸ تاکنون ۳۲ میلیون هکتار از اراضی کشور عنوان کرد.

گرشاسبی با بیان این که در کل ۱۲۰ میلیون هکتار در کشور باید عملیات آبخیزداری انجام شود، اظهار داشت: ۳۲ میلیون هکتار اراضی که زیر پوشش عملیات آبخیزداری قرار گرفته است، مربوط به مناطق فوق بحرانی از نظر فرسایش بالای خاک، تولید رسوب و شدت سیل خیزی است و با توجه به این که این مناطق بحرانی به اعتبار و عملیات آبخیزداری بیشتری نیاز دارد سرعت کار در دهه‌های اولیه کم بوده است.

وی درباره اعتبار پیش بینی شده برای عملیات آبخیزداری در سال جاری نیز گفت: برای امسال ۳۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است که از این مبلغ نزدیک به ۷۰۰ میلیارد تومان تاکنون پرداخت شد.

معاون آبخیزداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور افزود: هر چند سقف اعتبار طرح آبخیزداری در قانون بودجه ۱۴۰۰ نسبت به سال گذشته ۳ برابر رشد داشته است، اما از آنجایی که جنس اعتبارات به گونه‌ای است که بخشی از آن مربوط به ردیف متفرقه و همچنین مناطق محروم است و باید از محل اسناد خزانه تامین شود، از این رو پیمانکاران برای اجرا رقبت کمتری نشان می‌دهند.

وی با اشاره به این که در سال ۱۴۰۰ از صنوق توسعه ملی برای فعالیت‌های آبخیزداری، اعتباری پیش بینی نشده است، ابراز امیدواری کرد در سال ۱۴۰۱ مسیر صندوق توسعه ملی برای فعالیت‌های عمرانی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی باز شود.

گرشاسبی در مورد اعتبارات آبخیزداری در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اذعان داشت: در این لایحه اعتبارات طرح‌های تملکی دارایی‌های سرمایه‌ای و طرح‌های ثابت حدود ۴ برابر رشد نشان می‌دهد؛ و اعتبارات طرح‌های ثابت در حوزه آبخیزداری در بودجه سال جاری را ۴۲۰ میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اعتبارات طرح‌های ثابت و ردیف‌های پایدار را ۱۶۸۰ میلیارد تومان پیش بینی کرده است.

معاون آبخیزداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در همین حال درباره میزان استحصال آب از طریق اجرای طرح‌های آبخیزداری گفت: ارزیابی‌های انجام شده در مورد اثر بخشی ۲۵ پروژه آبخیزداری که به صورت تصادفی انتخاب شدند، نشان می‌دهد که به طور متوسط به ازای هر هکتار آبخیزداری در ایران حدود ۵۳۰ متر مکعب آب و هر هکتار آبخوانداری نیز بیش از یک هزار متر مکعب آب در سال استحصال می‌شود.