مریم حق بیان

دورنمای صنعت غذا روشن نیست

صنعت غذا: کرونا، رکود اقتصادی، مسائل و مشکلات بین‌المللی و… ملی دو سه سال گذشته سبب بروز مشکلات بسیاری برای صنایع کشور بالاخص صنعت غذا شده است. تعطیلی واحدهای تولیدی در ایران که روند آن طی چند سال گذشته پرشتاب شد، حال به کارخانجات صنایع تبدیلی و غذایی رسیده است دلیل این امر به گفته صاحبان این صنعت کاهش قدرت خرید مردم و حذف برخی محصولات از سفره خانوار است. در همین رابطه در آستانه برگزاری نمایشگاه اگروفود تهران گفت‌وگویی با مهندس مسعود بختیاری نایب رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران داشته‌ایم که با هم ماحصل آن را می‌خوانیم.

چه ارزیابی از صنعت غذای ایران دارید و چه دورنمایی را برای این صنعت متصور هستید؟
اگر واقع‌بین باشیم نمی‌توان دورنما و چشم‌انداز چندان روشنی برای صنایع کشور به طور عام و صنایع غذایی به‌صورت خاص متصور باشیم. چرا که پرواضح است در کشور با ابرچالش‌هایی مواجه هستیم که به‌صورت یکجا بر سر صنعت غذای کشور آوار شده است. برای مثال ابرچالش‌ کمبود آب، مشکلات و بحران‌های زیست‌محیطی، نبود انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در کشور و عدم شرایط مناسب اقتصادی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی ، عدم وجود دورنمای روشن برای تعامل با سایر کشورهای دنیا وموارد متعدد دیگر . کشور ایران در حال حاضر با مجموعه‌ای از بحران ها و مشکلات مواجه است و شاید بتوان گفت بزرگترین مشکل این است کلیه مسؤولان و دست‌اندرکاران اقتصاد کشور با تمامی این موارد آشنا هستند و از شرایط نزدیک به ورشکستگی و فروپاشی اقتصاد مطلع می باشند اما اقدام عاجلی در این زمینه نمی‌کنند. تورم و رکود اقتصاد ایران را فلج کرده و به تبع آن صنعت غذا از این آسیب‌ها در امان نیست. متأسفانه دورنمای خوشایندی برای صنعت به ذهن متبادر نمی‌شود ، مگر این‌که تغییر نگرش بنیادینی در سطح کلان حاکمیتی اتفاق بیافتد و تعاملات و ارتباطات بین المللی برقرار گردد و در پرتو آن زمینه سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت فراهم شود.

صنعت غذا همواره یکی از صنایع سودآور ایران است با وجود این در وضعیت‌های متلاطم اقتصادی، صنعت غذا نیز از دستورالعمل‌ها و سیاستگزاری‌های خلق‌الساعه و اشتباه در امان نیست در این رابطه چه نظری دارید؟
شاید یک زمانی صنایع غذایی سودآوری داشت و سرمایه‌گذاران ،انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این صنعت داشتند اما شوربختانه در وضعیت کنونی این صنعت نه تنها سودآور نیست بلکه در معرض زیان قرار گرفته و عملاً وارد حاشیه زیان شده است دلیل این امر کوچک شدن اقتصاد و آب رفت سفره مردم است. قدرت خرید کاهش پیدا کرده و برخی از اقلام غذایی از سبد مصرف خانوار خارج شده است.
متأسفانه بنابر گزارشات موجود حتی مصرف برنج ونان که زمانی قوت اصلی مردم بود کاهش پیدا کرده است.
بنابراین بنده با صحبت شما مبنی بر این‌که صنعت غذا جزو صنایع سودآور است. موافق نیستم. اما در زمینه دستورالعمل‌ها و تصمیم‌سازی‌های خلق‌الساعه باید اشاره کنم این مشکل از دیرباز بوده کماکان هم ادامه دارد و بنده شخصاً امیدی به بهبود این وضعیت ندارم چرا که مسؤولین امر در این زمینه در قبال خطاها و عملکرد مخرب‌شان در قبال صنعت غذا پاسخگو نیستند و تا مادامی‌که مسؤولین خاطی اعم از مدیران و کارشناسان بدنه دولت در قبال تصمیمات نادرستشان پاسخگو نباشند ومواخذه نشوند، کماکان مشکلات صنعت غذا باقی خواهد ماند و چه بسا شرایط بدتر نیز خواهد شد.

صنایع غذایی یکی از مهمترین بخش‌های صنعت تمامی کشورها قلمداد می‌شود که ارتباط مستقیمی با امنیت غذایی دارد چرا در ایران این صنعت هیچ‌گاه از آسیب مستثنی نبوده و همواره در تلاش برای رفع موانع است در این رابطه چه نظری دارید؟
در صنعت غذا موانع و مشکلات بسیاری وجود دارد مشکلات تأمین مواد اولیه، قیمت‌گذاری دستوری ، مشکلات مالیات بر ارزش افزوده، مشکلات صادراتی ،نوسان نرخ ارز، تحریم‌های بین‌المللی، بی‌درایتی مدیران، دخالت‌های بی‌جای دولتی، ضعف برندسازی، بازاریابی بین‌المللی و… از جمله مشکلات این صنعت است. یکی از مهمترین چالش‌ها تأمین مواد اولیه است بسیاری از زیربخش‌های صنعت غذا نیز در شرایط کنونی در تأمین مواد اولیه تولید و تأمین مواد بسته‌بندی با مشکل مواجه هستند.
بحث قیمت‌گذاری دستوری معضل دیگری است چرا که وقتی نمی‌توان قیمت ماده اولیه را تحت کنترل گرفت و همواره با نوسان افزایشی همراه است چرا باید تولیدکنندگان مجبور به قیمت‌گذاری دستوری باشند و در یک بازه زمانی طولانی مدت یک قیمت ثابت در محصولاتشان درج شود. تولیدکننده ناگزیر است در فواصل زمانی متعدد قیمت‌های متفاوتی را روی بسته‌بندی درج کند که این خود نیز در شبکه توزیع مشکلات بسیاری را به‌وجود می‌آورد.
مالیات بر ارزش افزوده یکی دیگر از چالش‌های صنعت غذا است و باید این روش فعلی اخذ مالیات اصلاح شود چرا که این مالیات باید از مصرف‌کننده نهایی اخذ شود. بازاریابی بین‌المللی هم از دیگر موانعی است که صنعت غذا چندین سال است با آن درگیر می باشد وقتی ثبات اقتصادی در داخل کشور وجود ندارد و دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها به‌صورت روزانه تغییر می‌کند طبیعی است که نمی‌توان در عرصه بازارهای بین‌المللی هم ورود پیدا کرد عدم وجود ثبات اقتصادی سبب سلب اعتماد در مشتریان خارجی می‌شود.

کمبود سرمایه در گردش و نقدینگی و عدم اجازه افزایش قیمت محصولات از جمله مشکلات صنعت کنسرو ایران است در این رابطه چه نظری دارید؟
صنایع تبدیلی از جمله صنایعی است که مواد اولیه آن فقط در فصول مشخصی از سال قابل تأمین است برای مثال فصل برداشت ذرت بازه زمانی کوتاهی دارد همین‌طور لوبیا یا گوجه و یا میوه‌ها. این امر اهمیت نقدینگی در صنایع تبدیلی را دوچندان می‌کند چرا که اگر نقدینگی تأمین نشود و فصل برداشت و خرید هریک از محصولات کشاورزی مهم بگذرد ، قاعدتاً خط تولید آن محصول در کارخانجات با مشکل جدی مواجه می‌شود در حال حاضر متأسفانه اکثر صنایع تبدیلی با مشکل نقدینگی و سرمایه در گردش در بزنگاه‌هایی که به آن اشاره شد مواجه هستند.

در رابطه با ترسیم نقشه راه تولید و امنیت غذایی کشور چه نظر و پیشنهاداتی دارید؟
در بحث امنیت غذایی ابتدا باید دست از سیاست‌های شعارگونه از جمله خودکفایی برداریم. باید با نگاه واقع‌بینانه مزیت‌های نسبی کشور در تولید محصولات کشاورزی را رصد کنیم و بر روی کشت آنها سرمایه‌گذاری کنیم. به‌دلیل کمبود منابع آبی و کاهش سرمایه‌گذاری نمی‌توان تمامی مایحتاج کشور را از داخل کشور تأمین کرد چون بخش کشاورزی ایران برای خودکفایی در همه محصولات ظرفیت‌های لازم و زیرساخت‌های مناسب را ندارد. بسیاری از موارد را ناگزیر به واردات هستیم.

ناهماهنگی میان وزارت صمت و کشاورزی چه مشکلاتی را برای تولیدکنندگان صنعت غذا به‌همراه داشته است؟
متأسفانه ناهماهنگی بین دستگاه‌‌های دولتی بسیار زیاد است. ناهماهنگی وزارت صمت و جهاد کشاورزی بین سازمان غذا دارو، سازمان استاندارد، سازمان دامپزشکی و… بیداد می‌کند و دود این موازی‌کاری‌ها و تقابل به چشم تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌رود. به‌جاست که دولتمردان در این زمینه چاره‌ای عاجل بیاندیشند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد صنایع غذایی بالاترین سهم را در ایجاد اشتغال کشور داشته است اما همواره صاحبان صنایع غذایی با مشکلات بیمه و مالیات مواجه هستند در این رابطه چه نظری دارید؟
نمی‌توان گفت بالاترین سهم ولی سهم بسیارقابل توجهی را صنعت غذا در زمینه اشتغالزایی کشور داشته است و حسن دیگر صنایع غذایی گستردگی آن در سطح کشور است که می‌تواند در دورافتاده‌ترین نقاط کشور هم اشتغال مستقیم ایجاد کند و این امر باید مورد توجه مسؤولین قرار گیرد و از این منظر هم شده صنایع غذایی را مورد حمایت خود قرار دهد.

در حال حاضر نحوه تخصیص ارز به واردات مواد اولیه تولید و بسته‌بندی صنایع کنسروی از دغدغه‌های اصلی فعالین اقتصادی به‌ویژه صنعت غذا به‌شمار می‌رود برای برون‌ رفت از این وضعیت چه نظر و پیشنهادی دارید؟
نمی‌توان انتظار داشت دولت برای صنایع غذایی ارز ۴۲۰۰ تومانی اختصاص دهد اما همان ارزنیمایی هم شوربختانه به‌هنگام تخصیص نمی‌یابد. چون اگر صنایع درگیر تأمین مواد اولیه باشد بازار مصرف دچار التهاب می‌شود و جو روانی جامعه تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

حذف شدن تن ماهی از سبد خانوار اقشار ضعیف جامعه چه تأثیر مخربی خواهد داشت؟
مهمترین تأثیر این حذف این است که یک کالای مغذی و مقوی که سرشار از اسیدهای آمینه موردنیاز بدن و چربی و روغن حاوی امگا ۳ هست از سفره خانوار کنار رفته است بزرگترین جفا به اقشار فرودست جامعه این است که یک محصول سالم و با ارزش تغذیه‌ای بالا حذف شده است.