دکتر مهدی کریمی تفرشی* بی‌توجهی به این عارضه آسیب زننده به معیشت مردم تا کی؟ معضل حمل و نقل و مشکلات لجستیکی سال‌هاست گریبان سیستم عرضه در کشور را گرفته و هر بار با مواجه شدن با یک شوکه قیمتی جدید در بازار نگاه مسئولین متوجه این عارضه درمان نشده پیکره اقتصاد کشور می‌شود.کشاورز زحمتکش […]

بی‌توجهی به این عارضه آسیب زننده به معیشت مردم تا کی؟

معضل حمل و نقل و مشکلات لجستیکی سال‌هاست گریبان سیستم عرضه در کشور را گرفته و هر بار با مواجه شدن با یک شوکه قیمتی جدید در بازار نگاه مسئولین متوجه این عارضه درمان نشده پیکره اقتصاد کشور می‌شود.کشاورز زحمتکش که بار اصلی تولید را بر دوش دارد با هزار مکافات و حداقل سود محصول را تولید می‌کند و زمانی که به دست مصرف کننده می‌رسد قیمت سر به فلک می‌کشد.بالاخره چه زمانی باید دست دلال‌ها و سود‌جویان از سفره مردم کوتاه شود؟
سیستم حمل و نقل ما بیمار است. چه زمان باید به فکر علاج بیفتیم؟
آنچه مسلم است حل مقطعی مسأله کمکی نخواهد کرد. یک روز کامیون داران اعتصاب می‌کنند یک روز هزینه حمل و نقل سر به فلک می‌کشد. محصول سر مزرعه به وفور آماده توزیع است اما یک جا در این زنجیره می‌لنگد و آن زنجیره توزیع است.چند‌بار دیگر بازار باید با شوک مواجه شود تا بالاخره فکری اساسی برای علاج مسأله کنیم؟ یک روز گرانی گوجه‌فرنگی، یک روز گرانی سیب‌زمینی، یک روز گرانی مرغ و …..
گرانی هزینه‌های حمل و نقل و کمبود کانتینرهای یخچالی همواره به توزیع محصولات به‌ویژه محصولات کشاورزی و جالیزی ضربه زده است و یکی از اصلی ترین عوامل گرانی محصولات بوده است.
ضعف زیرساخت‌های حمل و نقلی و … باعث شده قیمت محصولات در بازار گران تمام شود. از طرف دیگر مافیای موجود در بازار باعث شده به طور مثال محصولی مثل گوجه فرنگی مستقیم در بازار عرضه نشود و این محصولات را انبار می‌کنند و به تدریج با قیمت بالا به بازار تزریق می‌کنند. گوجه‌فرنگی در تمام استان‌های کشور تولید می‌شود و کسری تولید نداریم، اما متاسفانه ورود دلال‌ها به بازار محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، سیب زمینی و … باعث شده که تفاوت قیمت در مزرعه و بازار زیاد شود.عدم برآورد نیاز داخلی ایران به محصولات کشاورزی باعث شده تا بین صادرات و تقاضای داخلی هماهنگی وجود نداشته باشد و در شرایطی که باید مازاد این محصولات صادر شود می‌بینیم که بازار داخلی با گرانی برخی محصولات مواجه است و این ناشی از عدم برنامه ریزی درست متولیان است؛ به عبارت دیگر اقتصاد کشاورزی ایران ابتدا باید در خدمت مردم باشد تا آنها بتوانند با قیمت مناسب محصولات مورد نیاز خود را تامین کنند و بعد صادرات.آنچه برای صاحبان کالا و ارسال‌کنندگان آن مهم است، قیمت حمل به تنهایی نمی‌باشد، بلکه کل هزینه تولید و توزیع از نظر آنها ملاک است و روش‌های حمل می‌تواند اثر قابل‌توجهی روی هزینه‌های کل داشته باشد. حمل و نقل ضعیف عامل عمده گرسنگی در جهان است. هزینه بالای حمل تولیدات کشاورزی، تاخیر‌های طولانی و زیان‌ها و صدمات وارده به محصولات فسادپذیر، موانع قوی در مسیر امنیت غذایی در جهان هستند. به‌خاطر این وضعیت بسیاری از منابع کره زمین دست نخورده باقی مانده‌اند، ثروت‌های عظیمی از منابع جنگل‌ها و معادن که می‌توانند در راه مبارزه با فقر موثر واقع شوند، بدون استفاده باقی مانده‌اند، زیرا امکان دسترسی یا حمل آنها نبوده است.

نقش صنعت حمل و نقل در رشد و شکوفایی کشور انکارناپذیر می‌باشد. براساس آمار و اطلاعات موجود سهم ارزش افزوده بخش حمل و نقل از کل کشور رقم قابل‌‌توجهی بوده و طی ۱۰ سال گذشته نیز روند رو به رشدی داشته است. در این میان سهم ارزش افزوده زیربخش حمل و نقل جاده‌ای بیش از سایر زیربخش‌ها بوده و همواره بیش از ۹۰درصد ارزش افزوده بخش حمل و نقل مربوط به حمل و نقل جاده‌ای بوده است.
توجه به این‌که در کشور ما سهم بالایی از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل معطوف گشته است لذا بعید به‌نظر می‌رسد که معضلات مربوط به این بخش به مسائل مالی منحصر گردد. بلکه باید در جست‌وجوی رفع عوامل و مشکلاتی نظیر مسئله تقاضا، ناهماهنگی طرح‌های حمل‌ونقلی با طرح‌های تولیدی و کارآیی نامطلوب سرمایه بود.در کشور ما محصولات کشاورزی زیادی تولید می‌شود که می‌توان مازاد آن‌ها را صادر کرد و بازارهای کشورهای همسایه را با تولیدات داخلی در دست گرفت. بسیاری از موادغذایی فسادپذیرند و به سرعت خراب می‌شوند. این در حالی است که می‌توان امکاناتی را ایجاد کرد تا این مواد بدون مشکل جابه جا و صادر شوند. فقدان انبارهای مکانیزه و سردخانه‌های مناسب در بخش کشاورزی با توجه به تنوع آب و هوای ایران، یکی دیگر از مشکلات جدی این بخش است که امنیت غذایی را به مخاطره می‌اندازد. درحال حاضر در بسیاری از پارکینگ‌های هوایی، هواپیماهای بدون استفاده وجود دارد که می‌تواند در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد و به این طریق از هدررفت محصولات کشاورزی کاسته شود، زیرا کشاورزی تنها بخشی است که در دوران کنونی و در شرایط تحریم می‌تواند ارزآور باشد. اگر امکانات مناسب در اختیار این بخش قرار گیرد، می‌تواند نقش به سزایی در ارزآوری داشته باشد.

*رییس هیأت مدیره مجتمع صنایع غذایی گلها و هلدینگ آل ام کاتی (MKT GROUP)،
ریاست هیأت مدیره تعاونی تولید کنندگان محصولات غذایی کشور، رییس هیات مدیره اتحادیه تعاونی‌های توزیع و فروش محصولات غذایی، نایب رییس هیأت مدیره انجمن علوم و فناوری غلات ایران، عضو هیأت مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی کشور، کارآفرین برتر جهان اسلام، رییس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم سازمان ملل- یونسکو