صنعت غذا – شیما نصیری: آیا فکر می‌کنید یک کویر یا بیابان همیشه باید یک کویر و بیابان باقی بماند؟ تصور کنید اگر بسیاری از مناطق بیابانی به یکباره سرسبز شوند، چه اتفاقی می‌افتد؟ هم اکنون وقت آن رسیده که همه کشورهای جهان یکصدا به فکر راه‌حل‌های هوشمند و سودآور و هم‌افزایی فناوری‌های نوآورانه در این زمینه باشیم تا بتوانیم با چالش بزرگ بیابان زایی در جهان مبارزه کنیم.
در حال حاضر حدود ۱۹۳ کشور در جهان با این چالش جدی مواجه هستند و همگی درخواست‌های مشابه برای مبارزه با آن دارند. میزان بیابان‌‌زایی ۳۰ برابر سریعتر از گذشته در حال افزایش است که این روند صعودی در تاریخ بشر بی‌سابقه بوده است. همچنین می‌توان گفت که به‌طور میانگین بین ۱۲ تا ۱۴ میلیون هکتار در هر سال به مساحت بیابان‌ها افزوده می‌شود که این رقم به هیچ عنوان خوشایند نیست. نسل ما ممکن است آخرین نسلی باشد که آزادی تصمیم‌گیری در مورد آنچه می‌توانیم بخوریم و در کجا می‌توانیم زندگی کنیم، داشته باشد. بنابراین باید به این موضوع اهمیت دهیم و با اقداماتی همچون مدیریت صحیح منابع طبیعی جهان، توجه به زمین‌های قابل کشت، نحوه دسترسی به آب شیرین، اهمیت به تولید انرژی پاک، توجه به فلور و جانوران و همچنین توسعه جنگل‌های سرسبز، این آزادی را برای نسل‌های آینده نیز باقی بگذاریم. از نظر تاریخی، استفاده از منابع استخراج شده، ۲ میلیارد هکتار را به بیابان تبدیل کرده است. پس می‌توان تصور کرد که ما و اجدادمان در توسعه عظیم این بیابان‌ها چقدر نقش‌آفرینی کردیم و یک زمین فوتبال خاکی ۲٫۵ میلیارد هکتاری را به‌وجود آورده‌ایم. به زبان ساده می‌توان گفت که هم‌اکنون از هر سه هکتار زمین قابل کشت در جهان، یک هکتار از آن برای تولید مواد‌غذایی نامناسب شده است. بنابراین هم‌اکنون وقت آن است که در روش استفاده از منابع طبیعی و نحوه کار سیستم‌های تولید و بهره‌وری خود تجدیدنظر کرده و چاره‌ای برای آن بیندیشیم.

سکونت ۳ میلیارد نفر در مناطق خشک تا سال ۲۰۲۵ میلادی

طبق اعلام سازمان ملل متحد، مناطق خشک بین ۳۰ تا ۳۵ درصد از سطح زمین را پوشش می‌دهند و بر پایه پیش‌بینی‌های صورت گرفته تا سال ۲۰۲۵ میلادی، بیش از ۳ میلیارد نفر در مناطق بیابانی و خشک زندگی خواهند کرد. این در حالی است که اگر سناریوی سازمان ملل متحد به‌درستی اجرا شود می‌توان گفت که از هر ۵ نفر، یک نفر در مناطقی با خشکسالی زندگی می‌کنند. بنابراین نمی‌توان چالش فوق را نادیده گرفت و با همین منوال به زندگی ادامه داد. نکته جالب اینجاست که ۹۰ درصد این گروه در کشورهای درحال توسعه زندگی می‌کنند و بسیار ساده‌لوحانه است که فکر کنیم این افراد وضعیت معیشتی خود را می‌بینند و در کشورهایی که به دنیا آمده‌اند، زندگی خواهند کرد. براساس پنل اقلیمی سازمان ملل متحد، بیش از ۴۰۰ میلیون نفر در حال حاضر به دلیل تغییر آب و هوا در معرض کمبود آب شیرین هستند. اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان آب و هوا و اقلیم در جهان خاطر نشان می‌کنند که این روند به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای است. در واقع خشکسالی و سیل برای صدها میلیون کشاورز در سراسر جهان شدیدتر و غیرقابل پیش‌بینی می‌شود.امروز تامل و تفکر در مورد این موضوعات بسیار حایز اهمیت است. ما زمان، دانش و پول برای تغییر و معکوس کردن این روند منفی داریم. این امر مستلزم جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای جدید و همچنین سازگاری با تغییرات آب و هوا است. هر دوی این رویکردها نیاز به یک روش جدید برای تغییر استراتژیک در مورد منابع و سیستم‌های تولید دارد. ما باید زمین‌هایی را که در اثر بیابان‌زایی از بین رفته‌اند، احیا کنیم. اگر مناطق بیابانی را از بین ببریم و همزمان غذا، انرژی تجدیدپذیر و آب شیرین را تولید کنیم، می‌توانیم در بروز مشکلات آب و هوایی متوقف کردن بیابان‌زایی و همزمان برآوردن تقاضای بیش از ۹ میلیارد نفر که تا سال ۲۰۵۰ میلادی در این سیاره ساکن خواهند شد، کمک شایانی کنیم.طبق اعلام سازمان ملل، این خطر وجود دارد که تا سال ۲۰۲۵ میلادی تا ۶۰ میلیون آفریقایی مجبور شوند خانه‌های خود را ترک کنند، زیرا دو سوم از زمین‌های قابل استفاده این قاره آمادگی آن را دارند که ویران شوند. امنیت غذایی و بیابان‌زدایی به یکدیگر پیوسته و وابسته هستند که باید به آن‌ها توجه کرد.

راهکارهای مقابله با بیابان‌زایی در دنیا

در سال ۲۰۱۵ میلادی ۱۹۳ کشور تواقفنامه بین‌المللی را برای حفظ زمین و جلوگیری از بیابان‌زایی در جهان امضا کردند که بر اساس آن توافقنامه مقرر شد تا طی ۱۵ سال آینده، کشورها تلاش کنند تا زمین‌های قابل کشت و تولیدی خود را به میزان چشمگیری افزایش دهند. هم‌اکنون سال از امضای آن تواقفنامه می‌گذرد و این کشورها موفق شدند تا حدودی در این مسیر گام‌های موثری بردارند، اما این رویه همچنان ادامه دارد تا به بهترین شکل ممکن، نتایج مطلوبی را حاصل آورد.
سازمان ملل اعلام کرده که ۱۶۹ کشور به‌صورت مستقیم تحت تاثیر خشکسالی قرار دارند و باید ماموریت‌های ویژه و جدی برای آن‌ها درنظر گرفت. طبق آمار این سازمان، در هر دقیقه ۲۳ هکتار زمین در سطح جهان از دست می‌روند و در هر روز تخریب اراضی برای بشر حدود ۱٫۳ میلیارد دلار هزینه دارد. بنابراین می‌توان اشاره کرد این موارد آنچنان مهم و ضروری هستند که باید راهکارهای جدی‌تری برای مقابله با آنها ارایه داد. همچنین طی چند سال اخیر فعالیت برخی از کشورهای توسعه یافته در زمینه تولید و طراحی انواع فناوری و تجهیزات هوشمند برای نصب در بیابان و صحراها به منظور تولید مواد غذایی، آب شیرین، انرژی پاک و تجدیدپذیر و کنترل تغییرات آب و هوایی افزایش پیدا کرده که این اقدامات توانسته نتایج معقول و قابل قبولی را به‌دست آورد. بنابراین سایر کشورهای در حال توسعه نیز می‌بایست از فناوری‌های هوشمند بیشتر بهره ببرند و به منظور توسعه پروژه‌های بیابان زدایی خود از آنها استفاده بهینه کنند. هند نیز ازجمله کشورهایی است که در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی پروژه جدید بیابان‌زدایی خود را آغاز کرد و به کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با بیابان‌زایی هم ارایه داد. پس از دریافت تاییدیه‌های لازم مقرر شده تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی۱۳ میلیون از اراضی تخریب شده و بیابان‌ها احیا و بازگردانده شوند و تا سال ۲۰۳۰ میلادی نیز ۸ میلیون هکتار دیگر به آن افزوده شود. لازم به ذکر است در سال ۲۰۱۵ میلادی چالشی با نام «چالش بن» نیز میان تعدادی از کشورهای جهان برگزار شد که بر اساس آن قرار است تا سال ۲۰۳۰ میلادی کشورها تلاش کنند که ۳۵۰ میلیون هکتار از بیابان‌ها را احیا کرده و به زندگی باز گردانند که تا کنون اقدامات داوطلبانه‌ای هم در این زمینه انجام داده‌اند. به عنوان مثال کشور هندوستان تاکنون در بازگرداندن ۱۵ میلیون هکتار از این اراضی تخریب شده نقش داشته است.

سوریه، نمونه‌ای ترسناک در بیابان‌زایی

مونیک باربوت دبیر‌کل کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با بیابان‌زایی ادعا می‌کند که تغییرات آب و هوای گرم یکی از نیروهای محرک درگیری در سوریه بوده است. گزارشی از این کنوانسیون نشان می‌دهد که سوریه بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ میلادی خشکسالی شدیدی را تجربه کرده است. تغییرات آب و هوایی همراه با تبیین سیاست‌های اشتباه به ۷۵ درصد از کشاورزان سوری خسارت سنگینی را وارد کرده و آن‌ها را با شکست مواجه کرده است. همچنین ۸۵ درصد از کشاورزان سوریه دام خود را از دست دادند. این امر موجب شده که مردم عصبانی و ناامید از حومه شهر به سمت شهرهای بزرگی حرکت می‌کنند که توانایی زندگی در آنها را ندارند. فقط افریقا و خاورمیانه نیستند که با چالش‌های بیابان‌زایی روبه‌رو هستند. یک سوم کل کشورها در منطقه مدیترانه آسیب‌پذیر هستند. حدود ۸۵ درصد از مراتع ایالات متحده امریکا نیز با خشکسالی تهدید می‌شوند. از این‌رو می‌توان گفت که مجموع این چالش‌ها نیاز به اقدام سیاسی، اخلاقی و مالی دارد.